Bij de grote veenbrand op 21 mei 1917 werd het Vervenershuis, amper een jaar na de bouw, gered doordat personeel het huis met bluswater uit het kanaal zodanig nat wist te houden, waardoor de vuurzee rondom geen vat kreeg op het huis. Wel sprongen alle ramen en was er veel rookschade. Negentig andere huizen en keten in de omtrek gingen in vlammen op.
Schipper Eildert Brands verloor het leven evenals zijn vrouw en zes van hun kinderen, de 8 slachtoffers van het schip liggen begraven in Groningen. De overige 9 slachtoffers, allen afkomstig uit Valthermond, werden begraven op begraafplaats in Valthermond Oost. In 1987 vond er een herdenking plaats waarbij veel nabestaanden van de veenbrand-slachtoffers aanwezig waren. Ook in 2007 werd er aandacht besteed aan die enorme veenbrand. Verdere informatie is te vinden in het archief van de stichting “Cultuur Historische Waarden in de Drentse Veenkoloniën.
Niemand van ons is er bij geweest, We hebben het van verhalen, of dat je het leest. Toch wil ik even stilstaan, hoe het achtennegentig jaar terug is gegaan. 21 mei 1917 was een zwarte dag in dit gebied, de veenbrand in Valthermond, zaaide angst en verdriet.
Mensen op de vlucht voor het vuur, ingesloten door de verstikken rook, totaal overstuur. Het vuur ging met een harde Oostenwind, snel over het veen, het geschreeuw om hulp, ging door merg en been.
Het gevoel van machteloosheid was groot, zeventien mensen vonden de dood. Mannen en vrouwen, kinderen en hun ouders, er ruste veel verdriet op de familie hun schouders. Vele gezinnen waren dakloos in Valthermond, hun huis afgebrand tot aan de grond.
De veenbrand liet diepe sporen na in dit gebied, machteloos en verslagen door het verdriet. Wat de veenbrandslachtoffers hebben doorstaan, zullen we nooit weten, maar laten we hun namen nooit vergeten.
Jan Herder, 32 jaar
Janneke van der Lei – Vos, 24 jaar
Hermannus van der Lei, 4 jaar
Pieter van der Lei, 5 jaar
Albert Oosterloo, 67 jaar
Janke Oosterloo – de Graaf, 70 jaar
Roelfina Blok – Klein, 36 jaar
Jacoba van der Heide – Medema 31 jaar
Eildert Brands, 57 jaar
Hillechien Brands – Roelfzema, 55 jaar
Afien Brands, 18 jaar
Hillechien Brands, 16 jaar
Albertje Brands, 14 jaar
Jacoba en Janna Brands, 13 jaar
Eilert Brands, 11 jaar
Lukas Dijkstra, 27 dagen oud